رود مند با طول 725 کیلومتر، مهمترین و پرآبترین رودخانه استان بوشهر است و از ارتفاعات شمال شرقی کازرون (کوه انار) و ارتفاعات شمال غربی شیراز سرچشمه میگیرد. قسمت علیای این رود «قره آغاج» نامیده میشود که از پیوستن رودهای شور خورموج، سنا، فیروزآباد، دشت پلنگ و باغان به آن، رودخانه مند شکل میگیرد. رود مند منطقه دشتی و قسمتی از شهرستان جم را آبیاری نموده و در نهایت در جنوب بندر کنگان وارد خلیج فارس میشود.
آبرفتهای غنی رود مند که در فصل زمستان با طغیان این رودخانه از کوهستانهای بالادست به همراه میآید، در شهرستان دشتی هنگامی که شیب زمین به حداقل میرسد تهنشین شده و در فصل تابستان با وزش بادهای گرم و خشک به صورت شنهای روان و ذرات ریز گرد و خاک معلق در هوا به سمت سواحل شرقی در حاشیه امتداد رشته کوه زاگرس، کوههای بالادست روستاهای بادوله تا بنیادو، سرزمینی بسیار حاصلخیز ایجاد میکند که در طی سالهای اخیر با رواج کشت گوجه فرنگی اهمیت و اعتبار اقتصادی و کشاورزی خود را نمایان ساخته است. در حقیقت این آبرفتهای رود مند است که در فصل تابستان همراه با وزش بادهای گرمی که از جنوب غرب به شمال شرق میوزند و در منطقه به «تشباد شمال» معروفند، باعث حاصلخیزی سرزمینهای ساحل شرقی مند میباشند و این مطلب به وضوح در اراضی کشاورزی روستاهای بادوله تا بنیادو در شهرستان دیر و در روستاهای حدّفاصل کناری تا بردخون قابل مشاهده و رهگیری است.
این رودخانه از کوههای انار و خانی یک واقع در دهستان کوهمره در ۷۵ کیلومتری باختر شمالی شیراز و ۲۸ کیلومتری شمال شرقی کازرون سرچشمه میگیرد و به نام رودخانه قره آغاج به سوی جنوب شرقی سرازیر میشود و پس از مخلوط شدن با رودخانه زاخرد به دهستان سیاخ وارد میگردد و مسیر خود را به سوی جنوب شرقی طی میکند. این رودخانه پس از طی مسیری طولانی و عبور از دهستانها و شهرستانهای بسیار و مخلوط شدن ریزابهها و رودخانههای فراوان سرانجام در ۵۶ کیلومتری جنوب غربی خورموج و پس از گذشتن از روستاهایی همچون،شعری،کُرکی، مسیله ، هلالی منصور ، باغ رئیس عالی و سایر روستاهای حومه کاکی و بردخون ، در خور زیارت به خلیج فارس میریزد.
بعلت شیب کم و بازایستادن حرکت آب آن در مسیر منتهی به خلیج فارس آنرا ماند یا مند و ناحیه مجاور آنرا مندستان نامیدهاند. و چون از دهی قدیمی بعد از کارزین، بنام «سِکّ» میگذرد سکان نامیده شدهاست. اسامی دیگر آن سیتاکوس میباشد که این نام باقیمانده سلوکیان است بنا به نقل اقتداری، نئارخوس از فرماندهان اسکندر در مسیر رفتنش از کیش به خوزستان از این رود گذشته و سپس به مزامباریا (ریشهر یا بندر کنونی بوشهر) رسیدهاست.
سه پل بزرگ در شهرستان دشتی بر روی این رود زده شده که دو پل آن در امتداد بزرگراه سیراف است، که یکی از آنها در حدود ۴۰ سال پیش زده شده و دومی در ادامه افتتاح این بزرگراه ساخته شد و یک پل ارتباطی جدا در مسیر ساحلی بوشهر-دیر (مرز شهرستان دشتی - شهرستان دیر) ساخته شده است.