امروز: جمعه 10 فروردین 1403 | Friday 29 March 2024

مقالات مسافرتی یک سفر

حسنلو یک تپه بزرگ و به شکل دایره است که در حدود ۲۵۰ الی ۲۸۰ متر قطر دارد . این تپه بین دو دهکده حسنلو و امین‌لو قرار گرفته است. به نظر می‌رسد که ساکنان اولیه این تپه قومی به نام «مانائی» باشند. در اطراف این تپه نیز تپه‌های قدیمی دیگری نیز یافت می‌شوند. به‌طور کلی باستان‌شناسان سکونت در این تپه را به ۱۰ دوره تقسیم کردند.

e84b01a2 f2f6 45b2 8e37 e550d0c96267

دوره های سکونت حسنلو

بعقیده دکتر دایسون رئیس هیئت مشترک ایران و آمریکا ده دوره متمایز سکونت در لایه های تپه حسنلو موجود است و از قدیم به جدید یعنی از دوره دهم شروع و به دوره یکم که آخرین دوره‌ است ختم می‌ شود. دایسون تاریخ تقریبی سکونت در دوره دهم را به شش هزار سال پیش از میلاد مسیح نسبت می‌ دهد و دوره نهم و هشتم تا هفتم را بین شش هزار و سه هزار پیش از میلاد می‌ داند. از سه دوره دهم و نهم و هشتم اطلاعات زیادی نداریم و مدارک کافی نیز در دست نیست و امید می‌ رود با ادامه حفاری در تپه حسنلو نکات تاریک این سه دوره کاملاً روشن گردد.

از دوره هفتم تا دوره اول اطلاعات بیشتری موجود است و شواهد باستان‌ شناسی و حفریات در حسنلو وجود این دوره‌ ها را کاملاً تأئید می‌ کند. در این دوره‌ ها به بناهای خشتی و گلی و سنگی برخورد شده‌ است. از حفاری که در سالهای ۱۳۴۹ و ۱۳۵۱ انجام گرفت ثابت شد که از دوره چهارم سکونت در حسنلو یعنی از هنگام وقوع آتش‌ سوزی بزرگ حسنلو تا دوره هفتم سکونت (۲۲۰۰ سال پیش از آتش‌ سوزی) آثار ساختمانی که دال بر سکونت افرادی در حسنلو می‌ باشد موجود است. بنابراین دوره هفتم بین ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد بوده‌ است که از ابزار مفرغی استفاده می‌ شده‌ است و دوره ششم بین ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ پیش از میلاد مسیح و دوره پنجم می‌ تواند ۱۳۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بوده باشد.

در دوره پنجم سکونت در حسنلو ظروف سفالی خاکستری رنگ ظاهر شده‌ است ولی اقوام سازنده این ظروف سفالی خاکستری رنگ معلوم نیست که از چه منطقه‌ ای به این محل آمده‌ اند. از مختصات دوره پنجم سکونت در حسنلو وجود ساختمانهای خشتی و گلی است که تاکنون در هیچ نقطه از دنیا یافت نشده‌ است.

دوره چهارم بین ۱۳۰۰ تا ۸۰۰ ق-م است یعنی همان دوره آتش‌سوزی بزرگ و لایه‌های سوخته و سیاه شده که تقریباً در مدت ۵۰۰ سال سکونت تشکیل گردیده‌است. در این دوره ساختمانهای حسنلو از سنگ ساخته شده بود و تمدن بسیار درخشانی در این دوره در حسنلو وجود داشته‌است. هنر اقوامیکه در این دوره در حسنلو ساکن بوده‌اند بسیار پیشرفته بود و آثار آنها قابل مقایسه با آثار زیویه کردستان و کلورز و مارلیک گیلان و کلیه نفاط لرستان می‌باشد.

دوره سوم سکونت در تپه حسنلو دوره مادها و کمی پیش از آن بوده‌است و نیز این دوره نیمی از دوره هخامنشی را هم شامل می‌شود و خود این دوره به دو قسمت III A و III B تقسیم می‌گردد و دوره III A قدیمتر از دوره III B بوده‌است. دوره دوم همزمان با نیمی از دوره هخامنشی و همه دوران پارت (اشکانی) و نیمی از دوران ساسانی می‌باشد؛ و دوره اول که لایه بسیار ضعیفی است شامل اواخر ساسانی و اوایل اسلام است که اثری از آن موجود نیست و کلیه آثار این دوره از میان رفته‌است.

مهمترین دوره سکونت در حسنلو همان دوره چهارم است. کلیه ساختمانهای یافت شده در حسنلو که از سنگ ساخته شده‌اند متعلق به دوره چهارم سکونت در حسنلو است (گرچه مقدار کمی هم سنگ در پی‌های ساختمانی دوره پنجم بکار رفته‌است).

حفاری

دژی که در حسنلو قرار دارد، اسرار زیادی را در خود جای داده است و به همین دلیل در طول تاریخ باستان‌شناسان چندین مرتبه در این منطقه عملیات حفاری و کاوش انجام داده‌اند که منجر به یافتن آثار ارزشمندی نیز شده است که شاید مهم‌ترین آن‌ها جام طلایی حسنلو باشد.

تپه حسنلو در سال ۱۳۱۳ توسط گروهی ایرانی، در سال ۱۳۱۵ توسط «سر اورل اشتین»، در سال ۱۳۲۶ توسط آقای «فرهادی»، در سال ۱۳۲۸ توسط اداره کل باستان‌شناسی و در سال ۱۳۳۴ توسط یک گروه مشترک ایرانی و آمریکایی به ریاست پروفسور «رابرت دایسون» مورد حفاری و کاوش قرار گرفت و در هر کدام از این حفاری‌ها نیز آثار مهمی در آن یافت شد.

سرانجام در روز پنج شنبه ۲۳ فروردین ماه سال ۱۳۳۷ هجری شمسی، گروه مشترک ایرانی و آمریکایی توانستند طی عملیات حفاری دیگری، جام طلایی زیبایی را کشف کنند که امروزه آن را با نام جام طلایی حسنلو می‌شناسیم.

این جام زیبا در آغوش انسانی قرار گرفته بود که بر روی زمین افتاده و بر پشت این شخص، خنجری فرو کرده بودند. این جام زیبا دارای نقش و نگارهای متفاوتی است و به همین دلیل ارزش هنری بالایی نیز دارد. به نظر می‌آید که در ایجاد نقوش این جام، هنرمند مربوطه از داستان های حماسی الهام گرفته باشد.

لازم به ذکر است که از تاریخ این حفاری تاکنون، همچنان کاوش در تپه حسنلو ادامه دارد و در طول سالیان بعدی نیز ادامه خواهد داشت.

تپه حسنلو یکی از ارزشمند‌ترین میراث تاریخی استان آذربایجان غربی است که ارزش بسیار بالایی برای حفاری و کاوش و تحقیق از سوی باستان‌شناسان را دارد. این گنجینه تاریخی ارزشمند برای کسانی که به بازدید از مکان های تاریخی علاقه فراوانی دارند، گزینه بسیار مناسبی است.

جام حسنلو:

297c75f4 955a 459d 8c25 f8ca97cb411a

مهمترین اثر مکشوفه تپه باستانی حسنلو که اهمیت ویژه‌ ای در جهان و باستان‌ شناسی دارد، جام طلایی حسنلو است. این جام در فروردین ماه سال ۱۳۳۶بوسیله هیئت مشترک ایران و آمریکا از تپه حسنلو کشف شد. این جام در آغوش انسانی جای داشت که روی سینه بر زمین افتاده بود و بر پشت او خنجری فرو کرده بودند که از سوی دیگرش جام را شکافته بود.

این اثر قدمتی ۳۲۰۰ ساله دارد و احتمالاً نقش بسزایی در شکل‌ گیری هنر دوره بعدی یعنی دوره مادها داشته‌ است.

این جام زرین ۲۱ سانتی متر بلندی، ۲۵ سانتی متر قطر و ۹۵۰ گرم وزن دارد. بر روی جام نقش خدایگان سه گانه (خدای زمین، خدای آب، خدای خورشید) حک شده‌ است. نقش پهلوانی که با هیولا می‌ جنگد، الهه‌ ای ایستاده روی دو قوچ، نقش بدن انسان بر پشت یک پرنده و مطابقت صحنه‌ ها با یک حماسه حوری از نقش‌ های موجود بر روی این جام است. سازمان میراث فرهنگی برای اولین بار آن را در سال ۱۳۷۷ به نمایش عمومی گذاشت.

نقوش این جام متنوع بوده و دارای ارزش هنری فراوان است. در ابداع نقوش این جام هنرمند سازنده آن احتمالاً از دو داستان شیرین فارسی کهن الهام گرفته‌ است. یکی داستان مهر فراخ دشت است که بر گردونه‌ای سوار و همراه یارانش به جنگ دشمن می‌ رود که پیمان شکنان را کیفر دهد. دیگری داستان پیروزی فریدون پیشدادی بر ضحاک ماردوش است که شاه فریدون به کمک کاوه آهنگر موفق می‌ شود که بر ضحاک پیروز شده و خواهرانش را از اسارت او بیرون آورد.

این جام اثر کاملاً خیره‌ کننده‌ ای است، چون بیش از حد ظریف کاری دارد و فاقد ترکیب مجلل است. قدمت جام طلایی کشف شده از تپه حسنلو در حدود ۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح تخمین زده شده است.

این جام هم اکنون در موزه ایران باستان در تهران نگهداری میشود.

آدرس

آذربایجان غربی، ۷ کیلومتری شمال شرقی نقده، مجاور دهستان حسنلو

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید

درباره نویسنده

در این قسمت مختصری از نویسنده نوشته میشود

نویسنده ویس کرمی تعداد مطالب 222 نمایش مطالب نویسنده