آرامگاه فردوسی در فاصله ۲۰ کیلومتری از شهر مشهد در شهر توس قرار گرفته است. این بنا با الهام از معماری دوره هخامنشی، توسط هوشنگ سیحون بر پایه طرحی از کریم طاهرزاده طراحی و بازسازی شد. بازسازی و ساخت این بنا در سال ۱۳۴۳ به دستور انجمن آثار ملی آغاز شد و در سال ۱۳۴۷ به پایان رسید.
این بنای ۹۰۰ متری از ستون، سنگ و کاشی ساخته شده است و در آن از عناصر تزیینی هخامنشی در ستون ها و سر ستون ها استفاده شده است. بر روی ۴ ضلع این آرامگاه نیز اشعاری از حکیم فردوسی نگاشته شده است.
فضای داخلی این آرامگاه، الهام گرفته از معماری اشکانی است و در آن ۲۰ ستون مرمری در پایین بنا و ۸ ستون در بخش فوقانی به کار رفته است. این آرامگاه در مجموعه ای به همراه کتابخانه و یک موزه قرار گرفته است. موزه توس یا فردوسی، شامل ۴ بخش است که در آن ها آثاری از کاوش های باستان شناسی در توس، انواع وسایل رزمی و حماسی مثل سپر، گرز و تیر کمان که در شاهنامه بسیار به آن ها اشاره شده است، اشیای باستانی متعلق به زمان حکیم فردوسی یعنی قرن ۴ و ۵ هجری و اشیای اهدایی و آثار نقاشی به نمایش گذاشته شده است.
آرامگاه فردوسی برای اولین بار در قرن سیزدهم در باغی به وسعت ۶ هکتار در مقابل یکی از دورازه های شهر طابران توس که به آن دروازه رزان می گفتند ساخته شد. گفته می شود که پس از مرگ این حکیم بزرگ، از خاکسپاری او در گورستان عمومی بیرون از دروازه جلوگیری می شود و بنابراین او را در باغچه ای که متعق به خودش بود، در داخل شهر دفن کردند.
توس امروزی، در زمانی که فردوسی در آن به خاک سپرده شد، طابران نام داشت و از شهرهای ولایت توس در آن زمان بود که بعدها به شهر توس تغییر نام داد. در زمان قاجار، عده ای از فرهیختگان ایرانی از جمله ملک الشعرای بهار، تصمیم گرفتند تا آرامگاهی درخور و مناسب این حکیم برای او بسازند. بعد از آن، در اوایل قرن ۱۴ بنای تازه ای برای این آرامگاه ساخته شد که ساخت آن در سال ۱۳۱۳ به پایان رسید که همزمان با آن کنگره ی بزرگداشت جهانی فردوسی افتتاح شد و افراد زیادی از سراسر جهان در آن شرکت کردند.
مجسمه فردوسی نیز که توسط ابوالحسن صدیقی، هنرمند ایرانی، در ایتالیا ساخته شده بود، به این آرامگاه آورده شد. امروزه در قسمت تالار آرامگاه می توانید شاهد تندیس هایی از داستان های شاهنامه که توسط فریدون صدیقی، پسر ابولحسن صدیقی ساخت شدند باشید.
برای رفتن به این آرامگاه باید از شهر مشهد به سمت قوچان بروید و در محل سه راهی فردوسی به سمت راست بپیچید، چند کیلومتر جلوتر به بلوار بهارستان می رسید. در انتهای بلوار آرامگاه حکیم فردوسی واقع شده است. همچنین می توانید از طریق اتوبوس های خط ۲۰۲ در پایانه فردوسی مشهد به این آرامگاه بروید.
آدرس: استان خراسان رضوی، توس،، بلوار شاهنامه
