مدرسه ی خان از مشهور ترین و بزرگترین مرکز تعلیمات مذهبی شیراز می باشد شاید خیلی از مردم زمانیکه راجع به یک مدرسه صحبت می شود به نظرشان مکان خیلی خاص و جالبی نیست اما در واقع این مدرسه یکی از برجسته ترین مدارس در شیراز است.
این مدرسه به دستور اللهوردی خان حاکم مشهور فارس آغاز و توسط فرزند و جانشین شایسته ی او امامقلی خان تکمیل شد. گفته می شود که در زمان رونق این مدرسه دارای صد اتاق بوده که مسکن صد طلبه ی الهیات بود.
برخی از پژوهشگران به نمادگرایی در استفاده از اعداد در مدرسه ی خان اشاره کرده اند. به نظر آن ها، عدد صد اشاره به معادل ابجد << الحمد الله >> دارد.
مدرسه دارای پنج کلاس بوده که برابر با پنج تن آل عبا در مذهب شیعه( حضرت محمد،حضرت فاطمه،امام علی،امام حسن و امام حسین ) است. تعداد اتاق های اصلی این مدرسه 110 است ( معادل ابجد نام حضرت علی ) که همراه بخش های خدماتی 114 می شوند ( تعداد سوره های قرآن مجید ).
مدرسه ی خان برای ایجاد فضای مناسبی برای مجالس وعظ ملاصدرا ساخته شد ؛ ملاصدرا که به نام صدرالدین شیرازی نیز مشهور است یکی از برجسته ترین فیلسوفان در عصر صفوی است. بیشترین اهمیت مکتب ملاصدرا به دلیل این می باشد که بسیاری از آرای مکتب های مختلف فلسفی را گرفته و با افکار اسلامی ایران در هم آمیخته است. اما نباید اینگونه بپنداریم که وی خلاقیتی از خود نداشته برعکس آرای وی درباره ی حساسیت وجود و ماهیت نفس به پایه ای رسید که پس از وی دانشمندان ایران را باید ریزه خوار خوان آن حکیم بزرگ دانست.
این مدرسه به تدریج به عنوان مرکز معتبر برای تعالیم مذهبی و غیر مذهبی تثبیت شد.
در گذشته در پیرامون آن پارک زیبایی قرار داشت که دانش پژوهان می توانستند اوقات فراغت خود را در آن سپری کنند که متاسفانه به مرور زمان این پارک تخریب و تبدیل به ساختمان های مسکونی شد و امروزه از بین رفته.
هنگام ورود به مدرسه پیشتاق عظیمی خواهید دید که با مقرنس های کاشی کاری با شکوه آراسته شده است.
پس از آن هشتی زیبایی خواهید دید که دارای کاشی های معرق آبی و مشکی است که کاشی های آبی رنگ بویی از آرامش و پاکی را به بازدید کننده منتقل می کنند ؛ قسمت داخلی به سبک سنتی آن دوره دارای یک صحن مرکزی است که پیرامون آن رواق های دو طبقه ای قرار دارد.
اسپره های بالای حجره ها با طرح های زیبای کاشی کاری و کتیبه های خوش نویسی آراسته شده است. درختان سر به فلک کشیده سرو و نخل سایه ای خنک را برای بازدید کنندگان فراهم کرده و حوض هشت گوش در وسط آن به محیط آرامش خاصی بخشیده است.
در چهار طرف صحن ایوان هایی در میان رواق ها سر بر افراشته اند که مختص به برگزاری کلاس ها یا اقامه نماز بوده ؛ زیبا ترین آنها، ایوان جنوبی است که با کاشی های معرق مینایی تزیین شده است.
ایوان غربی که قسمتی از آن را در ورودی مشاهده خواهید کرد منقش به کاشی کاری های نفیس و خوشنویسی استادانه است. این بخش نیز شامل اتاق درس مشهوری است که ملاصدرا در آن به تدریس مشغول بوده است.
در گذشته این مدرسه دو مناره با پلکان های مضاعف داشت که در ایران بی نظیر بود ؛ متاسفانه هر دو در زمان جنگ خونین کریم خان با سران قاجار مدعی تاج و تخت ویران شدند.
مدرسه هر بار به دلیل فجایع طبیعی و اجتماعی به صورت جزئی و کلی تخریب شد که هربار با بیشترین میزان دقت بازسازی شد. مهم ترین تعمیرات مدرسه به دستور ناصرالدین شاه در قرن سیزدهم هجری قمری انجام شد.
* مدرسه عموما باز است اما در صورت بسته بودن آن در بزنید تا متولی آن به روی شما باز کند. با دادن انعام مختصری به او شما می توانید به پشت بام مدرسه بروید و مناظر زیبای اطراف را مشاهده کنید.
