کریم خان زند که مسبب ساخت بناهای به یاد ماندنی در شیراز است ساخت این مسجد را در اواخر دوران حکومت خود آغاز کرد( سال 1179) هـ ق.
مسجد وکیل که به مسجد سلطانی نیز معروف است به اعتقاد برخی باستان شناسان زیباترین بنای باز مانده از عصر کریم خان زند است.این بنا در پایان قرن سیزدهم و در آغاز قرن چهاردهم هجری در عصر قاجار کامل شد.
هنگام ورود به ایوان مسجد کاشی کاری هایی که بر سردر مسجد است را مشاهده می کنید.
این کاشی کاری ها به دستور حسینعلی میرزا پسر فتحعلی شاه قاجار و پس از زلزله ای مهیب در جریان بازسازی مسجد صورت پذیرفت.
در بخش بالای ایوان جنوبی کتیبه ای را مشاهده می کنید مربوط به عصر ناصرالدین شاه است وظاهرا کاشی کاری های اطراف محراب که هنر اروپای قرن نوزدهم تاثیر زیادی برآن داشته نیز از جمله اصلاحات و اضافات ناصرالدین شاه می باشد.
با وجود همه ی این نوسازی و بازسازی ها،با کمی دقت می توان فهمید مسجد وکیل از لحاظ نقشه معماری و سبک تزیینات خود یک بنای کاملا متعلق به دوران زندیه است.مساجد عصر زندیه به نسبت مساجد پیشین کمتر پایبند قرار داد ها است و عناصر غیر مذهبی چون دسته های گل در تزیینات مسجد دیده می شود.
برای ورود به مسجد می توان از طریق یک ورودی در ضلع شمالی ایوان که تاق بالایی آن با مقرنس کاشی کاری شده زینت یافته است، استفاده کرد.این سردر دارای اسپره ها و لچک های کاشی کاری شده، کنده کاری های سنگی و کتیبه های زیبا نیز می باشد. در چوبی که برای ورود به داخل مسجد مشاهده می کنید که هر لنگه آن 8 متر ارتفاع دارد
نسخه بدل در اصلی در دوره زندیه است که در عصر قاجار توسط یک گلوله توپ درهم شکست.
برای قرار گرفتن مسجد رو به قبله چرخشی ماهرانه 90 درجه ای ترتیب داده شده که تشخیص آن برای بازدید کننده تقریبا ناممکن است.
درست در صحن مسجد می توانید یک حوض سنگی در مرکز آن مشاهده کنید، پیرامون صحن رواق ها و سرسراهای ستون دار وجود دارد که در لچک های بالای خود با کاشی ها در دوره قاجار جایگزین کاشی های عصر زندیه شده اند.
در ضلع های جنوبی و شمالی صحن ایوان های بلندی قرار دارند.ازاره های ایوان ها با تخته سنگ های مرمر پوشانده شده اند که نقوش زیبای گل و بوته روی آنها کنده کاری شده اند. این ایوان ها همانند هم هستند ولی تنها یک جفت مناره بر بالای ایوان شمالی آن را از لنگه ی جنوبی متمایز می کند اما این طور به نظر می رسد که مناره های دیگر بعد ها به مجموعه اضافه شده اند.
ایوان شمالی به << تاق مروارید >> شناخته می شوند و به نظر می رسد این نام به گونه ای سنتی به ایوان های شمالی مساجد شیراز اطلاق می شود، چنان که ایوان شمالی مسجد نصیرالملک نیز چنین نامی دارد.
ایوان جنوبی به شبستان سرپوشیده ی بزرگی منتهی می شود.
این شبستان بر چهل و هشت ستون سنگی با ساقه های مارپیچ منتهی به سرستون هایی با شکل برگ کنگر استوار است. سنگ مرمر استفاده شده برای این ستون ها از آذربایجان و یزد آورده شده است.
محراب کاشی کاری شده در ایوان جنوبی این شبستان تعبیه شده است که رنگ غالب آنها صورتی است.
در این کاشی ها بناهای مذهبی و گلدان ها با گل و گیاه زیبا به تصویر کشیده شده است.
در دو طرف محراب تاقچه های کاشی کاری شده ای وجود دارد که به عنوان منبر از آنها استفاده می شده و پلکانی از جنس مرمر سبز به آنها منتهی می شود. رنگ های شاد شهر بازتابی از شیراز با باغ های سر سبز و گل های معطر آن است.
منبری که در سمت چپ قرار دارد از اهمیت بیشتری برخوردار است که به وسیله 14 پله که از یک بلوک بزرگ مرمری تراشیده شده است می توان به آن رسید.
گفته می شود که کریم خان یک بار به شوخی اذعان کرده که اگر میخواست این منبر را از جنس طلا بسازد برایش ارزان تر تمام می شد.
استفاده بی مضایقه از سنگ یک مشخصه ای بوده که در دوران قبل از زندیه بوده که از سنگ صرفا به منظور تزیین استفاده می شده این وضعیت در زمان زندیه به صورت جدی تغییر کرد.
شبستان دیگری که در قسمت شرق مسجد وکیل قرار دارد ارزش هنری چندانی ندارد و در فصل زمستان مورد استفاده نمازگزاران بوده است.
باید توجه کنید که ورودی این مسجد از سمت صحن آن معمولا قفل است اما از یکی از معابر بازار که پشت بنا قرار دارد می توان وارد این شبستان شد.
در سمت شمال شرقی این مسجد سرویس بهداشتی و خدمات دیگر وجود دارد.
ساعات بازدید : 7/30 صبح تا 12، 2 تا 8 بعد از ظهر
