بازار قیصریه اصفهان بازاری در دل تاریخ

نگاهی دقیق به بازار قیصریه:

بازار قیصریه که به بازار شاهى نیز شهرت دارد از سردر قیصریه شروع و به بازار چیت ساز‌ها و از آنجا به بـازار دارالشفا منتهى می‌شود.

سردر قیصریه بنایی مربوط به دوره صفویه است و در ورودی اصلی بازار اصفهان در میدان نقش جهان جای گرفته است.

جالب این است که این بازار در دوران صفویه از مجلل ترین مرکزهای خرید بوده است و هنوز هم همان رونق را کم و بیش دارد. بازار بزرگ سرپوشیده ی شهر اصفهان طولانی است و چندین کیلومتر است و هر بخش آن مخصوص فروش چیزی است، البته در این بازار فقط کالا به فروش نمی رسد بلکه تولید هم می شود و بازار قیصریه اصفهان هم قسمتی از آن است. سردر قیصریه شامل چهار درب فرعی، یک دروازه اصلی و یک حوض بوده که حوض آن حدود دهه ۱۳۴۰ شمسی به باغچه تبدیل شد ولی اکنون احیا شده‌است. بر بالای سردر، نقاشی‌هایی به قلم رضا عباسی به چشم می‌خورد. ناقوس دیر هرمز و همچنین ساعت موجود در قلعه پرتغالی‌های جزیره هرمز، (به قطر حدود ۸۰ سانتیمتر) پس از فتح آن جزیره به اصفهان آورده شد و در بالای این سردر نصب شده است.
طبقه سوم این بازار که تخریب شده، نقاره‌خانه را تشکیل می‌داده ‌است که در آن با صدای موسیقی، اوقات روز را اعلام می‌کرده‌اند. این سر در به بازار بزرگ اصفهان باز می‌شود و در گذشته راه اصلی بازار اصفهان بوده‌است.
این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شمارهٔ ثبت ۱۰۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

bazar gheisarieh7

معماری و نقش و نگار در این بازار:

سقف داخلی سردر از کاشی هایی به رنگ آجری، گل بهی و سرمه ای بسیار خوشرنگ با طرح های اسلیمی به صورت مقرنس کار شده است که بسیار جلب توجه می کند. پس از سقف، به دیواره های این سردر می رسیم که دارای نقاشی های چشم نوازی است. دیوار رو به رو جنگ شاه عباس با ازبکان را نشان می دهد. دیواره سمت راست نشان دهنده اروپاییان در حال رقص و آواز و دیواره سمت چپ شکارگاهی را به تصویر کشیده است که با گذشت این همه سال و با وجود از بین رفتن قسمت هایی از این نقاشی ها هنوز زنده بودن رنگ ها و زیبایی خود را حفظ کرده است. در زمان حکومت قاجار و در روزگاری که مسعود میرزای ظل السلطان حاکم اصفهان بود در جبهه های سردر قیصریه تغییراتی صورت گرفت و یک حاشیه کاشیکاری در امتداد سه جانب سردراضافه شده است.

بخش های مختلف این بازار:

بازار قیصریه شهر اصفهان، نه تنها از بزرگ ترین و قدیمی ترین بازارهای این شهر است بلکه از زیباترین بازارهای قدیمی دنیا هم محسوب می شود. در وسط این بازار محوطه ی بزرگ گنبدی شکلی وجود دارد که گنبد زیبای آن مشهور است. در غرب بازار هم کاروانسرایی زیبا به چشم می خورد که دو طبقه دارد و در دو طبقه ی آن حدود ۱۴۸ حجره وجود دارد. در شرق این بازار ضرابخانه ای به چشم می خورد که در حال حاضر به تجارت خانه تبدیل شده است و در آن اقلام مختلفی مثل انواع اقسام پارچه ها، قلمکاری های اصفهانی و کالاهایی این چنینی به فروش می رسد.

راسته بازار قیصریه دارای دو چارسوی بسیار زیبا است که از غنی‌ترین چارسوهای اصـفهان است و مانند آن در پهنه وسیع ایران یافت نمی‌شود.نخست چارسوی ضرابخانه ، این چارسو گنبدی رفیع دارد که با تزئینات آجـری آراسته شده است. چارسوی دیگرِ راسته قیصریه، چارسوی چیت ساز‌ها درآخر مسیر این بازار است.

bazar gheisarieh2

دراین جا با این دوچهارسو بیشتر آشنا می شویم:

در این بازار محلى به نام ضربخانه وجود دارد که اکنون مبدل به بانک یـا‌‌ همان ضرابخانه عصر حاضر گردیده است. سراى معروف شاه یا ملک التجار نیز در این بازار واقع است.

در سمت چپ راسته بازار قیصریه نیز اولین سرایی که وجود دارد سرای ملک التجار در مقابل ضرابخانه است و پس از آن کاروانسرای مخروبه چیت ساز‌ها اسـت که در زمـان حاضر دیگـر چیزی به جز نام آن باقی نمانده است.

راسته بازار قیصریه در دو طبقه مرتفع ساخته شده که طبقه بالا به امور دفتری و بازرگانی اختصاص داشت و در طبقه پایین مغازه‌های اصناف گوناگون در کنار هم مستقر شده بودند.

آشنایی با چند بازار دیگردر همین مکان:

از این بازار بزرگ و مجلل بازارهای دیگری منشعب می‌شدند که برخی از آن‌ها هنوز هم فعال بوده و به مشاغل مختلف اختصاص دارند. برخی از این بازار‌ها عبارتند از: بازار عربان، ‌ هارونیه، نیم آورد گلشن، مخلص، سماور ساز‌ها و مقصودبیک.

bazar gheisarieh3

نام چند مسجد در این مکان:

‌در طول این شاهراه سرپوشیده و مسقّف که برخی از خارجیان آن را «گالری سرپوشیده» نامیده‌اند عناصر مذهبی همچون مسجد خیاط‌ها، مسجد نو، مسجد ذوالفقار، مسجد شیشه، مسجد خارجی و ده‌ها مسجد دیگر به فعالیت‌های مذهبی می‌پرداختند و بازرگانان و اصناف گوناگون در آن‌ها عبادت می‌کردند.

مدرسه های نزدیک به این بازار:

مراکز فرهنگی هم به اعتبار و رونق بازار می‌افزودند. مدارسی همچون مدرسه کاسه گران، هارونیه، ‌ نیم آورد، جده بزرگ، جده کوچک، ملاعبدالله و… این مدارس با معماری خاص ایرانی اسلامی ده‌ها سال است موضوع کتاب‌ها و رسالات و تحقیقات مهندسین و معماران و سیاحان گوناگون هستند.

bazar gheisarieh10

چند "سرای" موجود در این بازار:

نهادهای اقتصادی نیز از دیگر جاذبه هائی هستند که دراین بازار وجود داشته‌اند. برخی از این نهاد‌ها که «تیمچه» و «سرا» نامیده می‌شوند هنوز فعال هستند. مشهور‌ترین این سرا‌ها عبارتند از: سرای اردستانی‌ها، سرای خانی، سرای آقا، سرای پادرخت سوخته، سرای می‌راسماعیل، سرای تالار، سرای خوانساری‌ها، سرای گلشن، سرای جارچی و سرای فخر، این سرا‌ها به همراه کاروانسراهای متعدد و پررونق بازار اصفهان را به عنصری فعال تبدیل کرده که سیاحان با اشتیاق از آن بازدید می‌کردند و با دقت در سفرنامه‌هایشان معرفی می‌نمودند.

علت نامگذاری این بازار:

بخشی از بازار به شکل سراهای گنبددار، یا با نقشه چلیپایی که به کالاهای گرانقیمت اختصاص داشت قیصریه نامیده می‌شد.
همچنین گفته شده است علت نامگذاری این بنا، شباهت آن به یکی از بناهای شهر قیصریه بوده‌است.

bazar gheisarieh9

چند دیدگاه زیبا درباره ی این بازار بی نظیر:

قدیمى‌‌ترین توصیفى که از بازار اصفهان به جا مانده است، شرحى است از قرن چهارم هجرى قمرى (دوران دیالمه)، در کتاب رساله محاسن اصفهان تحت عنوان بازار جورین که مى‌‌گوید:
بازارى بود بر دروازه (خورشید) که یکى از چهار دروازه‌ مشهور اصفهان در آن زمان بوده و در فصل نوروز عامه ‌مردم اصفهان با انواع خوردنى‌ها و آشامیدنى‌ها و آلات و ادوات موسیقى یکى دو ماه را در آن محل به تفریح و عیش و عشرت مى‌‌‌‌گذراندند و بالطبع براى احتیاج این جمعیت از اغذیه، البسه و غیره بازارهایى برپا مى‌کردند و طوافان و بازاریان انواع نعمت‌ها را در آنجا گرد مى‌آورند.

جهانگردان خارجی ای که از شهر اصفهان دیدن کرده اند و بازار قیصریه اصفهان را دیده اند درباره ی آن گفته اند:

بازار قیصریه چشم انداز واقعا زیبایی دارد و در بخش هایی به صورت قرینه درست شده است که قرینه ی آن همان بازار عباسی است.

شاردن، سیاح و جهانگرد مشهور فرانسوی، نیز درباره سردر قیصریه اظهارنظر کرده و در سـفرنامه خـود چنیـن نوشته است:

نظر به اینکه همه نویسندگان مشرق زمین در تعیین طالع شهر‌ها از طریق تنجیم بسیار دقیق عمل می‌کنند، آن‌ها احداث اصفهان را در اوج برج قوس تعیین کرده‌اند و از همین رو علامت این برج را بر سردر کاخ و بازار شاهی به تصویر کشیده‌اند. البته شرقی‌ها آن را مثل ما و به شکل نیمی انسان نیمی اســب نقاشی نمی‌کنـند، بلکه به صورت نیمی انسان و نیمی ببر می‌نمایند، ببری که دارای دمی است به شکل افعی بزرگ که نیمه آدمی برج قوس، تیری به سوی دهان آن نشانه گرفته.

bazar gheisarieh8

بعد کجا برویم؟

بعد از بازدید از این بنا می‌توانید از دو مقبره مذکور دیدن فرمایید یا از فضای فرهنگی اطراف میدان نقش جهان، بازارها و فروشگاه‌های صنایع دستی، کاخ عالی‌قاپو، مسجد امام و محله‌های قدیمی اصفهان واقع در پشت این مسجد، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر بازار قیصریه دیدن فرمایید. همچنین می‌توانید دنباله‌ی بازار را گرفته تا به میدان کهنه‌ و اصفهان ۸۰۰ سال پیش راه یابید و از مسجد جامع عتیق اصفهان بازدیدی به عمل آورید. کاخ چهلستون، عمارت رکیب‌خانه (موزه‌ی هنرهای معاصر)، خانه‌ی مشروطیت اصفهان، تالار اشرف، مسجد سید و بناهای دیدنی بسیار دیگری نیز در همین حوالی اند.

امکانات:

"رستوران ها"

در نزدیکی مسجد حکیم چندتا از بهترین رستوران‌های سنتی اصفهان قرار دارند. رستوران سنتی جارچی‌باشی سرآمد این رستوران‌ها و یکی از بهترین‌ رستوران‌ها از نظر معماری و غذا در ایران و جهان است. همچنین در ضلع شمالی مسجد شیخ ‌لطف‌الله یکی از زیباترین سراهای اصفهان قرار دارد. در این سرا، که پاتوق توریست‌ها نیز است، شربت‌سرای روزگار، که از شرب‌خانه‌های معروف و قدیمی اصفهان است، سرو می شود. رستوران‌ها و کافه‌های سنتی بسیار دیگری نیز در حوالی میدان نقش جهان وجود دارند. خوراکی‌های سنتی اصفهان نیز در همین حوالی، داخل بازارها، به وفور یافت می‌شوند، مانند:فرنی، دوغ و گوشفیل، بریان و...

"هتل ها"

نزدیک‌ترین هتل‌ به این مکان هتل رستوران ستاره است که در خیابان حافظ قرار دارد.

بعد از این هتل، هتل‌های خیابان چهارباغ عباسی و هتل های نزدیک مسجد حکیم قراردارند.

آدرس:

مسیر چهارباغ و دروازه دولت یا جهارراه شکرشکن و خیابان نشاط به سمت میدان نقش جهان، که بصورت پیاده رو است راه‌های سر راست دسترسی به بازار قیصریه است. اتوبوس های تندرو شمال به جنوب اصفهان شما را به دروازه دولت می‌برند. همچنین اتوبوسهای مسیر باغوشخانه – پل یزرگمهر هم به چهارراه شکر شکن منتهی می‌شوند. قیصریه در مرکز شهر و بافت قدیم اصفهان قرار دارد .

زمان بازدید از این مکان:

ساعت کاری بازار قیصریه در روزهای شنبه تا پنجشنبه از ساعت 8 تا 23 است. روزهای پنج شنبه اکثر مغازه‌ها به صورت نیمه وقت کار می‌کنند و جمعه‌ها بازار تعطیل است.